Δημοσιευτηκε στην εφημερίδα Χαραυγή τον Σεπτεμβριο του 2011
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΚΑΙ Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Παρακολουθώ τις τελευταίες μέρες τις διάφορες συζητήσεις που γίνονται από τουςπολιτικούς για την οικονομία μας και την οικονομική κρίση , το δημοσιονομικό έλλειμακαι τα διάφορα πακέτα μέτρων για μείωση του δημοσιονομικού ελλείματος.Δυστυχώς ηπλειοψηφία των πολιτικών μας ή δημοσιογράφων συγχήζουν τηνοικονομική κρίση που υπάρχει γύρω μας με τα δημοσιονομικά ελλείματα και την δυσκολίατου κράτους να χρηματοδοτεί τις ανάγκες του (δυσκολίες οι οποίες θα αυξηθούν στουςεπόμενους μήνες). Απευθύνομαι κυρίως προς τους πολιτικούς και έχω να πω τα εξής:Κύριοι, ασχοληθείτε με τα οικονομικά του κράτους και το δημοσιονομικόέλλειμα διότι μόνον αυτό μπορείτε να επηρεάσετε αυτή την στιγμή. Τα ελλείματα τουκράτους έχουν την προτεραιότητα αυτή την στιγμή, την πραγματική οικονομία δενμπορείτε να την βοηθήσετε ουσιαστικά και ειδικά αυτή την στιγμή που το κράτος έχειτα δικά του σοβαρά οικονομικά προβλήματα και προβλήματα άντλησηςρευστότητας. Με ποιά κεφάλαια θα παρέμβει το κράτος να βοηθήσει την οικονομία; Θααναφερθώ πρώτα στην οικονομία μας.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Βρισκόμαστε στην αρχή και όχι στο τέλος μιας μακροχρόνιας και επώδυνης «οικονομικήςκρίσης». Χρησιμοποιώ τον όρο «οικονομική κρίση» επειδή αυτόν τον όρο χρησιμοποιούνόλοι όταν αναφέρονται στην κατάσταση της οικονομίας μας και στην κατάσταση πουεπικρατεί τα τελευταία δύο χρόνια σε όλες σχεδόν τις αναπτυγμένεςοικονομίες. Αυτό που βλέπουμε γύρω μας είναι ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΦΟΥΣΚΑΣ ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ, στιςανεπτυγμένες κυρίως οικονομίες. Όλοι μας, επιχειρήσεις, πολίτες και κυβερνήσεις,αυξάναμε για ξεχωριστούς λόγους, τον δανεισμό μας για πολλά χρόνια.Ο λόγος που αναφέρθηκα στη φούσκα του δανεισμού είναι για να αντιληφθούμε όλοι τηνπραγματική φύση αυτής της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα στην Κύπρο. Πολλοίδημοσιογράφοι, αναλυτές και πολιτικοί συνεχίζουν να πιστεύουν ότι αυτή η κρίση θατελειώσει σε 1 ή 2 χρόνια. Αυτό είναι ένα μεγάλο και επικίνδυνο λάθος.Αυτό που βλέπουμε γύρω μας θα παραμείνει για πολλά χρόνια επειδή τα προβλήματα πουέχουν δημιουργηθεί ή και θα δημιουργηθούν στην οικονομία τα επόμενα χρόνια, δενμπορούν να λυθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτή την στιγμή ο δανεισμός στηνΚυπριακή Οικονομία ανέρχεται στο 300% του Ακαθάριστου Εθνικού προιόντος μας.Η πραγματική οικονομία είναι υπερδανεισμένη και αυτό είναι ένας αποτρεπτικόςπαράγοντας στο να δημιουργηθεί ανάπτυξη από τον ιδιωτικό τομέα. Δύο μεγάλα συστατικά της οικονομίας μας τα οποία είναι ο τραπεζικός τομέας και οτομέας της ανάπτυξης γής αντιμετωπίζουν αυτή την στιγμή σοβαρά προβλήματα. Όπως καιοι απλοί πολίτες, οι τράπεζες και οι εταιρείες ανάπτυξης γής έχουν παρασυρθεί από τηνοικονομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων και έχουν προβεί σελανθασμένες επενδύσεις και είναι εκτεθειμένες σε ψηλό δανεισμό. Ειδικότερα οιτράπεζες έχουν βρεθεί εκτεθειμένες με τις επενδύσεις τους τόσο στο εσωτερικό όσοκαι στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν πίεση στην ρευστότητα τους καιτον κίνδυνο μεγάλων ζημιών. Οι μεγαλύτερες τράπεζες μας έχουν προβεί σεμεγάλες επενδύσεις στην Ελληνική οικονομία τόσο με αγορές Ελληνικών ομολόγων όσο καιμε μεγάλο χαρτοφυλάκιο δανείων το οποίο ανέρχεται πέραν τον 10 δις για την κάθετράπεζα. Οι αξίες των ελληνικών κρατικών ομολόγων που κατέχουν είναι ισάξιο με όλοτο κεφάλαιο τους (eguity). Αυτό το γεγονός είναι ένα τραγικό λάθος αφού δενσυνάδει με την σωστή διασπορά κινδύνου. Οι τράπεζες τοποθέτησαν σχεδόν όλα τα αυγάτους σε ένα καλάθι. Δευτεροετής φοιτητής της Χρηματοοικονομικής δεν θα έκανε τέτοιολάθος (εάν οι τράπεζες επιθυμούσανε να έχουνε στο χαρτοφυλάκιο επενδύσεων τους,κρατικά ομόλογα δεν θα έπρεπε να επενδύσουν π.χ 4 δις ευρώ στα κρατικάομόλογα μιας μόνον χώρας αλλά να επενδύσουν σε κρατικά ομόλογα π.χ 10 διαφορετικώνχωρών αγοράζοντας ομόλογα αξίας 400 εκατομμυρίων ευρώ της κάθες χώρας). Οι εποπτικέςαρχές των τραπεζών ( Κεντρική Τράπεζα) φέρει τεράστειες ευθύνες για την μεγάλη έκθεσητων τραπεζών μας στην Ελληνική οικονομία. Λόγω των πιο πάνω κινδύνωνκαι λαθών τους οι τράπεζες ακολουθούν αυτή την στιγμή μια συνειδητή πολιτική ψηλώνεπιτοκίων στα δάνεια έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους από τις παραδοσιακέςτραπεζικές εργασίες τους. Δυστυχώς αυτα τα ψηλά επιτόκια θα είναι εμπόδιο στηνανάπτυξη στα επόμενα χρόνια.Εκτιμώ ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν κι άλλο στους επόμενους μήνες. Μια αύξηση στοεπιτοκιακό περιθώριο της τάξης του 1% ισοδυναμεί με επιπλέον €500.000.000 τόκους.Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό για μια μικρή οικονομία όπως την Κυπριακή. Η παρούσα κυβέρνηση δεν φέρει καμία ευθύνη για το υπερβολικό μέγεθος του δανεισμούπου υπάρχει μέσα στην οικονομία μας. Ούτε και μπορεί να σταματήσει αυτή την διόρθωση που ξεκίνησε στην οικονομία μας πριν από 2 περίπου χρόνια. Κανένας δεν μπορεί νασταματήσει ένα ορμητικό χείμαρο όπως και δεν είναι σοφό ναπροσπαθήσουμε να πιάσουμε με το χέρι μας ένα μαχαίρι όταν πέφτει. Tο 2000 όταν έσκασεη φούσκα του Χρηματιστηρίου η βουλή προσπάθησε να σταματήσει την κατρακύλαυποχρεώνοντας με νόμο τις επενδυτικές εταιρείες να επενδύσουν μεγάλο μέρος τωνκεφαλαίων τους σε μετοχές. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Σταθεροποιήθηκε το ΧΑΚγια 1-2 μήνες όσο αγόραζαν μετοχές οι επενδυτικές εταιρείες και όταν εξαντλήθηκαν τακεφάλαια τους ο γενικός δείκτης του ΧΑΚ κατέρευσε στις 70 μονάδες σε σύντομο χρονικόδιάστημα. Η φούσκα του δανεισμού που έσκασε πρίν 2 περίπου χρόνια θα είναισοβαρότερης μορφής, θα έχει μεγαλύτερη διάρκεια διόρθωσης και θα είναι πιοεπώδυνη για όλους από ότι ήταν η φούσκα του χρηματιστηρίου που έσκασε το 2000 σε όλεςσχεδόν τις αναπτυγμένες οικονομίες. Παρόλες τις φιλότιμες και σωστές προσπάθειες που κατεβάλει η Κυβέρνηση τα τελευταία2 χρόνια όπως η αύξηση στις αναπτυξιακές δαπάνες, την βελτιωμένη στεγαστική πολιτική,τον περιορισμό της αύξησης των δαπανών λειτουργίας της κρατικής μηχανής, ταστοχευμένα προγράμματα στήριξης της απασχόλησης, η κρίση δεν έχεισταματήσει και ούτε πρόκειτε να σταματήσει όσα κεφάλαια και εάν διοχετεύσει μέσα στηνοικονομία η Κυβέρνηση. Αυτή την στιγμή στην Κυπριακή οικονομία δεν υπάρχει κάποιο περιουσιακό στοιχείο τοοποίο μπορεί να δημιουργήσει πλούτο όπως έγινε με τα ακίνητα την περίοδο 2004-2007. Ητουριστική βιομηχανία μας δεν αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς όπως γινόταν τηνδεκαετία του 1990 ενώ ο τομέας των υπηρεσιών μας δεν αναπτύσσεται με τουςγρήγορους ρυθμούς της δεκαετίας 2000. Αυτό που βλέπουμε γύρω μας είναι η πραγματικήμας οικονομία. Είναι με αυτή την οικονομία την οποία πρέπει να συνηθίσουμε και με αυτή τηνοικονομία είναι που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή την διόρθωση (οικονομικήκρίση).Συνοψίζοντας όσα έχω αναφέρει πιο πάνω αυτή την στιγμή στην οικονομία μας έχουμε ταεξής:Υπερβολικός δανεισμός στην οικονομία ο οποίος ανέρχεται στα 300% του ακαθάριστουεθνικού προιόντος μας.Ο τομέας ανάπτυξης γης ο οποίος βοήθησε στην ανάπτυξη της οικονομίας την περίοδο2004-2007 αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω απότομης πτώσης της ζήτησης ακινήτωναπό το εξωτερικό λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.Ο τραπεζικός κλάδος ο οποίος αποτελεί μεγάλο μέρος της οικονομίας μας αντιμετωπίζεισοβαρά προβλήματα με αποτέλεσμα να έχουμε ψηλά επιτόκια δανεισμού γεγονός που δενβοηθά την πραγματική οικονομία μας.Όλα τα πιο πάνω μαζί, αποτελούν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ το οποίο πρώτη φοράαντιμετωπίζουμε. Η δυνατότητα του κράτους να παρεμβαίνει στην οικονομία και να τηνβοηθά λίγο (στο βαθμο που μπορεί) έχει περιοριστεί λόγω των ελλειμάτων πουαντιμετωπίζει. Δυστυχώς η οικονομική κρίση που βλέπουμε γύρω μας θα διαρκέσει πολλάχρόνια , θα είναι επώδυνη και κανείς δεν μπορεί να την σταματήσει. Ούτε το κράτος,αλλά ούτε και η βουλή μπορεί. Η μόνη επιλογή που έχει αυτή την στιγμή το κράτοςείναι να μειώσει σημαντικά τις μη παραγωγικές δαπάνες έτσι ώστε να μειωθεί τοδημοσιονομικό έλλειμα χωρίς να μειώσει τις αναπτυξιακές δαπάνες. Η ανεργία δεν θα μειωθεί αλλά μάλλον θα αυξηθεί επειδή:(α) Ο ιδιωτικός τομέας έχει σοβαρά προβλήματα (τραπεζικος κλάδος, τομέας ανάπτυξηςγης) και δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.(β) Η κυβέρνηση δεν θα μπορεί να προσλάβει μεγάλο αριθμό νέων υπαλλήλων λόγω τουδημοσιονομικού ελλείματος.(γ) Μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες θα αναγκαστούν να απολύσουν προσωπικό αφού τοκράτος λόγω των ελλειμάτων του δεν θα μπορεί να προβεί σε μεγάλα κατασκευαστικά έργα( οπως γινόταν τα τελευταία 3 χρόνια). Η οικονομία μάλλον θα κινείται με μικρούς θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης αλλά δεν θαείναι αρκετή η ανάπτυξη ώστε να σταματήσει γρήγορα τα προβλήματα τα οποία θα μαςδημιουργήσει η οικονομική κρίση (διόρθωση) που βλέπουμε γύρω μας. Η Πορτογαλίαχρεωκόπησε παρόλο που το 2010 η οικονομία της αναπτύχθηκε κατά 1%. Η κρίση χρέους που αντιμετωπίζουν αυτή την στιγμή κάποιες χώρες της Ευρωζώνης όπως ηΕλλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία κλπ, καθώς επίσης και κάποιεςάλλες χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία, θα είναι σε διάρκεια ημεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η πολιτική στο μέλλον θα βασίζεται περισσότερο στις οικονομίες και στηναποτελεσματικότητα της διαχείρισης αυτης της οικονομικής κρίσης από κάποιεςκυβερνήσεις/κόμματα/πολιτικούς παρά να βασίζεται σε πολιτικές ιδεολογίες.ΤΟ
ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ
Η Κυβέρνηση και η Βουλή (σε αντίθεση με την πραγματική οικονομία όπου δεν μπορούν ναβοηθήσουν σημαντικά) μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του δημοσιονομικού ελλείματοςκαι αυτό πρέπει να πράξουν το συντομότερο δυνατό. Τις τελευταίες μέρες γίνονται συζητήσεις για τα πακέτα μέτρων που εξήγγειλε ηΚυβέρνηση. Έχω να πω τα εξής: ενώ τα πλείστα από τα μέτρα που συζητούνται αυτή τηνστιγμή είναι προς την σωστή κατεύθυνση δεν είναι αρκετά, Αυτά τα μέτρα απλά θασταματήσουν την αύξηση στο έλλειμα ή στην καλύτερη περίπτωση θα το μειώσουν λίγο.Ο ασθενής δεν χρειάζεται ασπιρίνες αλλά πολλαπλές και ταυτόχρονες χειρουργικέςεπεμβάσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις επεμβάσεις πρέπει να στοχεύουν στην μείωσητων κρατικών δαπανών και όχι μόνον στην αύξηση των εισοδημάτων (όταν αναφέρομαι στιςκρατικές δαπάνες δεν αναφέρομαι στο κρατικό μισθολόγιο με τοοποίο ασχολούνται όλοι τις τελευταίες μέρες αλλά τις σπατάλες, την κακοδιαχείρηση,τις αχρείαστες υπερωρίες και γενικώς αχρείαστες μη παραγωγικές δαπάνες, τόσο στακυβερνητικά τμήματα όσο στους οργανισμούς που ελέγχει το κράτος). Η αύξησηεισοδημάτων μέσω αυξημένων φορολογιών θα μειώσει την αγοραστική δύναμη τωνκαταναλωτών με αποτέλεσμα να μειωθεί η κατανάλωση και κατεπέκταση η αύξησηεισοδημάτων για το κράτος να μην είναι η αναμενόμενη. Κινδυνεύμουμε να μπούμε σε μιασπιράλ κατάσταση όπου το ένα μέτρο θα αυξάνει τα εισοδήματα του κράτους από μια πηγήενώ θα τα μειώνει από την άλλη. Χειρουργικές επεμβάσεις πρέπει να γίνουνσε όλα τα κρατικά τμηματα, Υπουργεία, Εθνική Φρουρά και υπηρεσίες που ελέγχει τοκράτος όπως η Α.Η.Κ, οι Κυπριακές Αερογραμμές, το ΡΙΚ κτλ. Πρέπει άμεσα να μειωθούνοι μη παραγωγικές δαπάνες και τα κόστα, έτσι ώστε το κράτος να έχει το μεγαλύτεροδυνατό όφελος ή να έχει τις μικρότερες δυνατό ζημιές από τις υπηρεσίες ήοργανισμούς που ελέγχει. Ένα παράδειγμα να δώσω με την Α.Η.Κ. Τις τελευταίες μέρεςγίνεται μια συζήτηση εάν θα πρέπει να αυξηθεί ή όχι η τιμή του ρέυματος και ποιός θαπληρώσει την αύξηση. Κανένας όμως δεν μίλησε για μείωση των λειτουργικών κόστων τηςΑ.Η.Κ, τα οποία από το 2000 εώς το 2009 σχεδόν τριπλασιάστηκαν!!!(βλέπε σελίδα 75της ετήσιας έκθεσης της Α.Η.Κ του 2009) αλλά μόνο για αυξήσεις τιμών. Δεν έχεισημασία πόση θα είναι η άυξηση ή ποιος θα την πληρώσει (οι καταναλωτές ή το κράτος ήκαι όλοι μαζί) την αύξηση. Η ουσία είναι η εξής: εάν υπάρξει αύξηση στην τιμολόγησητου ρεύματος θα μειωθεί η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών (αφού θα πληρώνουνπερισσότερα προς την Α.Η.Κ και θα έχουν λιγότερα μετρητά στα χέρια τους). Θα αυξηθούντα κόστα παραγωγής των επιχειρήσεων, οι οποίες θα προσπαθήσουν να μεταφέρουν τοκόστος αυτό στους καταναλωτές (πληθωρισμός). Ένα μεγάλο μέρος του κόστους αυτού πουοι επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν να μεταφέρουν στους καταναλωτές θαμειώσει τα κέρδη τους άρα θα πληρώσουν λιγότερο εταιρικό φόρο προς την Κυβέρνηση.Αυτό είναι ένα παράδειγμα σπιράλ στο οποίο αναφέρομαι πιο πάνω. Μια αύξηση ενόςεισοδήματος (αύξηση στην τιμή του ρεύματος) είναι δυνατόν να οδηγήσει σε μείωση τουεταιρικού φόρου. Ακόμα και εάν αποφασιστεί να πληρώσει το κράτος το κόστοςαύξησης στην τιμή του ρεύματος όπως κάποιοι εισηγούνται, αυτό και πάλι είναι λάθοςδιότι μια τέτοια ενέργεια θα αυξήσει το κρατικό έλλειμα το οποίο είναι το βασικό μαςπρόβλημα αυτή την στιγμή. Επίσης το κράτος ποιος είναι; Το κράτος είναι οι πολίτεςαυτού του τόπου. Εάν το κράτος μας, έχει μεγάλα ελλείματα και μεγάλοδανεισμό ποιος θα τα πληρώσει; Δεν είναι οι πολίτες-καταναλωτές που θα πληρώσουν αυτατα ελλείματα στο μέλλον; ʼρα δεν έχει σημασία ποιός θα πληρώσει σήμερα την αύξηση στορεύμα αλλά εάν όντως αυτή πρέπει να είναι η μοναδική στρατηγική της Α.Η.Κ. Συζητούμε εάν θα πρέπει να δώσουμε στον ασθενή που πεθαίνει διαλυόμενη ή ενέσιμηασπιρίνη. Οι αγορές, μας θεωρούν χρεωκοπημένους (δεν τους βρίσκω άδικο) γι αυτό καιοι αποδόσεις των ομολόγων μας είναι πέραν του 10%. Οι αγορές ποτέ δεν κάνουν λάθος.Βραχυπρόθεσμα οι αγορές μπορεί να κάνουν λάθος όμως μακρυπρόθεσμα είναιπάντα σωστές. Συνοψίζοντας όσα έχω αναφέρει πιο πάνω όσον αφορά το δημοσιονομικό έλλειμα, τα μέτρατα οποία συζητούμε αυτές τις μέρες δεν θα είναι επαρκή για να εξαλείψουν τοδημοσιονομικό μας έλλειμα λόγω των πιο κάτω παραγόντων:(α) Η πραγματική οικονομία και η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών θα αδυνατίσουνσημαντικά το 2012 λόγω όσων αναφέρω πιο πάνω (αυξημένες φορολογίες, αυξημένα κόσταρεύματος, ψηλά επιτόκια κλπ) άρα τα εισοδήματα του κράτους από άμεσες και έμεσεςφορολογίες δεν θα είναι οι αναμενόμενες (όπως έγινε το πρώτο εξάμηνο του 2011 σεσύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2010).(β) Το 2012 το κράτος θα έχει αυξημένο κόστος χρηματοδότησης του δημοσίου χρέους.(γ) Τα μέτρα δεν στοχεύουν στην δραστική μείωση των μη παραγωγικών δαπανών και ούτεστοχεύουν στην μείωση των λειτουργικών εξόδων των οργανισμών που ελέγχει το κράτοςώστε οι οργανισμοί αυτοί να έχουν περισσότερα κέρδη ή να μειωθούν οι ζημιές τους στοελάχιστο. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω επίσης ότι όταν ένας οργανισμός ο οποίοςελέγχεται από το κράτος είναι ζημιογόνος, υπάρχει ο κίνδυνος να χρεωκοπήσει και ναχαθούν θέσεις εργασίας. Όταν χάνονται θέσεις εργασίας είναι ότι χειρότερο μπορεί νασυμβεί σε μία αδύνατη οικονομία. Η ανεργία μειώνει την κατανάλωση/αγορέςσε μια οικονομία ενώ δημιουργούνται μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Είναι άδικο ναχάνουν την εργασία τους απλοί εργάτες επειδή οι διευθυντές ή τα διοικητικά συμβούλια(οργανισμών που ελέγχονται από το κράτος) είναι ανίκανοι να διαχειριστούν έναοργανισμό ή προβαίνουν σε κακοδιαχείριση.
Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Η δυνατότητα του κράτους στους επόμενους μήνες να πληρώνει τις υποχρεώσεις του είναιένα πολύ σοβαρό θέμα το οποίο πρέπει να επιλυθεί σύντομα. Θα αντιμετωπίσουμε σοβαρόπρόβλημα ρευστότητας το πρώτο εξάμηνο του 2012 αφού ακόμα και εάν καταφέρουμε ναμειώσουμε το δημοσιονομικό έλλειμα στο 4% (700 εκατομμύρια ευρώ) του ΑΕ�μας ο οποίος είναι ο στόχος μας, ποιος θα μας δανείσει αυτά τα 700 εκατομμύρια ευρώσυν τα 1,5 δις αξίας ομόλογα που λήγουν το 2012 και πρέπει να αποπληρωθούν; Οιαποδόσεις των κυπριακών ομολόγων βρίσκονται πάνω από το 10%. Ένας ξένος θεσμικόςεπενδυτής μπορεί εάν το επιθυμεί να αγοράσει κυπριακά κρατικά χρεόγραφα από τοχρηματιστήριο όπου οι αποδόσεις του θα είναι ψηλότερες άρα δεν θα αγοράζει από νέεςεκδόσεις κρατικού χρέους. Αυτό γίνεται τους τελευταίους μήνες. Οι τελευταίες εκδόσειςκρατικού χρέους έγιναν από το εσωτερικό. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί αφού οιντοπιοι θεσμικοί επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και αυτοί κρατικάομόλογα με ψηλότερες αποδόσεις απο τα χρηματιστήρια και όχι από νέες εκδόσεις. Οιτράπεζες, οι μεγαλύτεροι θεσμικοί επενδυτές έχουν τα δικά τους σοβαρά προβλήματαρευστοτητάς και η δυνατότητα τους να αγοράζουν συνεχώς χρέη της ΚυπριακήςΔημοκρατίας, έχει περιοριστεί. Επίσης δεν νομιζω ότι οι τράπεζες θα κάνουν τοίδιο λάθος με το κυπριακό χρέος όπως κάνανε με το ελληνικό χρέος όπου τοποθέτησαντεράστια κεφάλαια σε σχέση με το κεφάλαιο τους. Η κυβέρνηση πρέπει να διαμορφώσειστρατηγική εξασφάλισης ρευστότητας για τα επόμενα χρόνια από τώρα έτσι ώστε να είναισε θέση να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις της. Πρέπει επίσης οι πηγέςχρηματοδότησης να είναι χαμηλού κόστους π.χ 4%. Δεν θα μπορούμε να συντηρήσουμε τονδανεισμό μας εάν το κόστος του είναι πέραν του 6%-7%.Παράδειγμα: Το 2012 το κράτος χρειάζεται 2 δις ρευστότητα (500 εκατομμύρια έλλειμακαι 1,5 δις δανεισμός που λήγει). Μέχρι σήμερα το κόστος χρηματοδότησης ήταν 4%(δανεισμός που λήγει). Γίνεται νέος δανεισμός με επιτόκο 7%. Η αύξηση στο κόστοςδανεισμού για τις ανάγκες του 2012 είναι (2 δις Χ 3% =) €60.000.000. Αυτή η αύξησηστο κόστος είναι μόνονγια 2 δις δανεισμό ενώ ο συνολικός δανεισμός του κράτους είναι γυρω στα 12 δις.Καθώς περνούν τα χρόνια και καθώς πρέπει να αποπληρώνεται δανεισμός με χαμηλό κόστος,τα κόστα χρηματοδότησης του δανεισμού μας θα αυξάνεται σημαντικά. Το κόστος δανεισμούμας για το πρώτο εξάμηνο του 2011 είναι σημαντικά αυξημένο σε σύγκρισημε το πρώτο εξάμηνο του 2010. Αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που το έλλειμα μαςγια το πρώτο εξάμηνο του 2011 ήταν μεγαλύτερο από τις προβλέψεις που είχε κάνειαρχικά το Υπουργείο Οικονομικών.Δεν υπάρχει χρόνος, πρέπει να εξασφαλίσουμε «φθηνή», ρευστότητα άμεσα. Η Ευρωπαικήνομισματική ένωση (το ευρώ) της οποίας είμαστε μέλος θα αντιμετωπίσει τεράστιαπροβλήματα τα επόμενα χρόνια και πιθανόν να αλλάξει μορφή, διότι μεγάλες χώρες όπως ηΙταλία και η Ισπανία, είναι πιθανόν να μην μπορέσουν να εξυπηρετήσουντο δημόσιο χρέος τους. Πρέπει άμεσα να κάνουμε ένα 5αετές (τουλάχιστον) οικονομικό πλάνο το οποίο ναεξασφαλίζει στο κράτος επαρκή ρευστότητα και το οποίο θα εξαλείψει το δημοσιονομικόέλλειμα το συντομότερο δυνατό. Το πλάνο αυτό πρέπει να προσαρμοστεί στην οικονομικήκρίση που βλέπουμε γύρω μας (τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό) καινα μην περιμένουμε ότι η κρίση θα μας προσπεράσει. Εάν δεν ενεργήσουμε σύντομα, ηκρίση αυτή δεν θα μας συγχωρέσει αλλά θα μας τιμωρίσει και εμάς, όπως τιμωρά αυτή τηνστιγμή την Ελλάδα, την Ιρλανδία και τις άλλες χώρες που χρεωκοπήσανε. Η περίπτωση τηςΚύπρου είναι πολύ πιο σοβαρή από τις πιο πάνω χώρες που ανάφερα αφούεμείς έχουμε και το κυπριακό πρόβλημα. Αυτή την στιγμή γίνονται διαπραγματεύσεις για λύση του Κυπριακού προβλήματος ενώ τηνίδια στιγμή τα οικονομικά του κράτους χειροτερεύουν. Χάνουμε ένα δυνατό χαρτί στοτραπέζι των διαπραγματεύσεων το οποίο ήταν η δυνατή οικονομία και η ευρωστία τηςΚυπριακής Δημοκρατίας. Μια οικονομικά αδύνατη κυβέρνηση πως θαμπορεί να διαχειριστεί με επιτυχία την οικονομική πτυχή μιας ενδεχόμενης λύσης στοΚυπριακό πρόβλημα;Ο κ. Σάββας Τταντής είναι εγκεκριμένος ελεγκτής και σύμβουλος επενδύσεωνtantiss@cytanet.com.cyLeave a ReplyName
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΚΑΙ Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Παρακολουθώ τις τελευταίες μέρες τις διάφορες συζητήσεις που γίνονται από τουςπολιτικούς για την οικονομία μας και την οικονομική κρίση , το δημοσιονομικό έλλειμακαι τα διάφορα πακέτα μέτρων για μείωση του δημοσιονομικού ελλείματος.Δυστυχώς ηπλειοψηφία των πολιτικών μας ή δημοσιογράφων συγχήζουν τηνοικονομική κρίση που υπάρχει γύρω μας με τα δημοσιονομικά ελλείματα και την δυσκολίατου κράτους να χρηματοδοτεί τις ανάγκες του (δυσκολίες οι οποίες θα αυξηθούν στουςεπόμενους μήνες). Απευθύνομαι κυρίως προς τους πολιτικούς και έχω να πω τα εξής:Κύριοι, ασχοληθείτε με τα οικονομικά του κράτους και το δημοσιονομικόέλλειμα διότι μόνον αυτό μπορείτε να επηρεάσετε αυτή την στιγμή. Τα ελλείματα τουκράτους έχουν την προτεραιότητα αυτή την στιγμή, την πραγματική οικονομία δενμπορείτε να την βοηθήσετε ουσιαστικά και ειδικά αυτή την στιγμή που το κράτος έχειτα δικά του σοβαρά οικονομικά προβλήματα και προβλήματα άντλησηςρευστότητας. Με ποιά κεφάλαια θα παρέμβει το κράτος να βοηθήσει την οικονομία; Θααναφερθώ πρώτα στην οικονομία μας.
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Βρισκόμαστε στην αρχή και όχι στο τέλος μιας μακροχρόνιας και επώδυνης «οικονομικήςκρίσης». Χρησιμοποιώ τον όρο «οικονομική κρίση» επειδή αυτόν τον όρο χρησιμοποιούνόλοι όταν αναφέρονται στην κατάσταση της οικονομίας μας και στην κατάσταση πουεπικρατεί τα τελευταία δύο χρόνια σε όλες σχεδόν τις αναπτυγμένεςοικονομίες. Αυτό που βλέπουμε γύρω μας είναι ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΦΟΥΣΚΑΣ ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ, στιςανεπτυγμένες κυρίως οικονομίες. Όλοι μας, επιχειρήσεις, πολίτες και κυβερνήσεις,αυξάναμε για ξεχωριστούς λόγους, τον δανεισμό μας για πολλά χρόνια.Ο λόγος που αναφέρθηκα στη φούσκα του δανεισμού είναι για να αντιληφθούμε όλοι τηνπραγματική φύση αυτής της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα στην Κύπρο. Πολλοίδημοσιογράφοι, αναλυτές και πολιτικοί συνεχίζουν να πιστεύουν ότι αυτή η κρίση θατελειώσει σε 1 ή 2 χρόνια. Αυτό είναι ένα μεγάλο και επικίνδυνο λάθος.Αυτό που βλέπουμε γύρω μας θα παραμείνει για πολλά χρόνια επειδή τα προβλήματα πουέχουν δημιουργηθεί ή και θα δημιουργηθούν στην οικονομία τα επόμενα χρόνια, δενμπορούν να λυθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτή την στιγμή ο δανεισμός στηνΚυπριακή Οικονομία ανέρχεται στο 300% του Ακαθάριστου Εθνικού προιόντος μας.Η πραγματική οικονομία είναι υπερδανεισμένη και αυτό είναι ένας αποτρεπτικόςπαράγοντας στο να δημιουργηθεί ανάπτυξη από τον ιδιωτικό τομέα. Δύο μεγάλα συστατικά της οικονομίας μας τα οποία είναι ο τραπεζικός τομέας και οτομέας της ανάπτυξης γής αντιμετωπίζουν αυτή την στιγμή σοβαρά προβλήματα. Όπως καιοι απλοί πολίτες, οι τράπεζες και οι εταιρείες ανάπτυξης γής έχουν παρασυρθεί από τηνοικονομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων και έχουν προβεί σελανθασμένες επενδύσεις και είναι εκτεθειμένες σε ψηλό δανεισμό. Ειδικότερα οιτράπεζες έχουν βρεθεί εκτεθειμένες με τις επενδύσεις τους τόσο στο εσωτερικό όσοκαι στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν πίεση στην ρευστότητα τους καιτον κίνδυνο μεγάλων ζημιών. Οι μεγαλύτερες τράπεζες μας έχουν προβεί σεμεγάλες επενδύσεις στην Ελληνική οικονομία τόσο με αγορές Ελληνικών ομολόγων όσο καιμε μεγάλο χαρτοφυλάκιο δανείων το οποίο ανέρχεται πέραν τον 10 δις για την κάθετράπεζα. Οι αξίες των ελληνικών κρατικών ομολόγων που κατέχουν είναι ισάξιο με όλοτο κεφάλαιο τους (eguity). Αυτό το γεγονός είναι ένα τραγικό λάθος αφού δενσυνάδει με την σωστή διασπορά κινδύνου. Οι τράπεζες τοποθέτησαν σχεδόν όλα τα αυγάτους σε ένα καλάθι. Δευτεροετής φοιτητής της Χρηματοοικονομικής δεν θα έκανε τέτοιολάθος (εάν οι τράπεζες επιθυμούσανε να έχουνε στο χαρτοφυλάκιο επενδύσεων τους,κρατικά ομόλογα δεν θα έπρεπε να επενδύσουν π.χ 4 δις ευρώ στα κρατικάομόλογα μιας μόνον χώρας αλλά να επενδύσουν σε κρατικά ομόλογα π.χ 10 διαφορετικώνχωρών αγοράζοντας ομόλογα αξίας 400 εκατομμυρίων ευρώ της κάθες χώρας). Οι εποπτικέςαρχές των τραπεζών ( Κεντρική Τράπεζα) φέρει τεράστειες ευθύνες για την μεγάλη έκθεσητων τραπεζών μας στην Ελληνική οικονομία. Λόγω των πιο πάνω κινδύνωνκαι λαθών τους οι τράπεζες ακολουθούν αυτή την στιγμή μια συνειδητή πολιτική ψηλώνεπιτοκίων στα δάνεια έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους από τις παραδοσιακέςτραπεζικές εργασίες τους. Δυστυχώς αυτα τα ψηλά επιτόκια θα είναι εμπόδιο στηνανάπτυξη στα επόμενα χρόνια.Εκτιμώ ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν κι άλλο στους επόμενους μήνες. Μια αύξηση στοεπιτοκιακό περιθώριο της τάξης του 1% ισοδυναμεί με επιπλέον €500.000.000 τόκους.Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό για μια μικρή οικονομία όπως την Κυπριακή. Η παρούσα κυβέρνηση δεν φέρει καμία ευθύνη για το υπερβολικό μέγεθος του δανεισμούπου υπάρχει μέσα στην οικονομία μας. Ούτε και μπορεί να σταματήσει αυτή την διόρθωση που ξεκίνησε στην οικονομία μας πριν από 2 περίπου χρόνια. Κανένας δεν μπορεί νασταματήσει ένα ορμητικό χείμαρο όπως και δεν είναι σοφό ναπροσπαθήσουμε να πιάσουμε με το χέρι μας ένα μαχαίρι όταν πέφτει. Tο 2000 όταν έσκασεη φούσκα του Χρηματιστηρίου η βουλή προσπάθησε να σταματήσει την κατρακύλαυποχρεώνοντας με νόμο τις επενδυτικές εταιρείες να επενδύσουν μεγάλο μέρος τωνκεφαλαίων τους σε μετοχές. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Σταθεροποιήθηκε το ΧΑΚγια 1-2 μήνες όσο αγόραζαν μετοχές οι επενδυτικές εταιρείες και όταν εξαντλήθηκαν τακεφάλαια τους ο γενικός δείκτης του ΧΑΚ κατέρευσε στις 70 μονάδες σε σύντομο χρονικόδιάστημα. Η φούσκα του δανεισμού που έσκασε πρίν 2 περίπου χρόνια θα είναισοβαρότερης μορφής, θα έχει μεγαλύτερη διάρκεια διόρθωσης και θα είναι πιοεπώδυνη για όλους από ότι ήταν η φούσκα του χρηματιστηρίου που έσκασε το 2000 σε όλεςσχεδόν τις αναπτυγμένες οικονομίες. Παρόλες τις φιλότιμες και σωστές προσπάθειες που κατεβάλει η Κυβέρνηση τα τελευταία2 χρόνια όπως η αύξηση στις αναπτυξιακές δαπάνες, την βελτιωμένη στεγαστική πολιτική,τον περιορισμό της αύξησης των δαπανών λειτουργίας της κρατικής μηχανής, ταστοχευμένα προγράμματα στήριξης της απασχόλησης, η κρίση δεν έχεισταματήσει και ούτε πρόκειτε να σταματήσει όσα κεφάλαια και εάν διοχετεύσει μέσα στηνοικονομία η Κυβέρνηση. Αυτή την στιγμή στην Κυπριακή οικονομία δεν υπάρχει κάποιο περιουσιακό στοιχείο τοοποίο μπορεί να δημιουργήσει πλούτο όπως έγινε με τα ακίνητα την περίοδο 2004-2007. Ητουριστική βιομηχανία μας δεν αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς όπως γινόταν τηνδεκαετία του 1990 ενώ ο τομέας των υπηρεσιών μας δεν αναπτύσσεται με τουςγρήγορους ρυθμούς της δεκαετίας 2000. Αυτό που βλέπουμε γύρω μας είναι η πραγματικήμας οικονομία. Είναι με αυτή την οικονομία την οποία πρέπει να συνηθίσουμε και με αυτή τηνοικονομία είναι που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή την διόρθωση (οικονομικήκρίση).Συνοψίζοντας όσα έχω αναφέρει πιο πάνω αυτή την στιγμή στην οικονομία μας έχουμε ταεξής:Υπερβολικός δανεισμός στην οικονομία ο οποίος ανέρχεται στα 300% του ακαθάριστουεθνικού προιόντος μας.Ο τομέας ανάπτυξης γης ο οποίος βοήθησε στην ανάπτυξη της οικονομίας την περίοδο2004-2007 αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω απότομης πτώσης της ζήτησης ακινήτωναπό το εξωτερικό λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.Ο τραπεζικός κλάδος ο οποίος αποτελεί μεγάλο μέρος της οικονομίας μας αντιμετωπίζεισοβαρά προβλήματα με αποτέλεσμα να έχουμε ψηλά επιτόκια δανεισμού γεγονός που δενβοηθά την πραγματική οικονομία μας.Όλα τα πιο πάνω μαζί, αποτελούν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ το οποίο πρώτη φοράαντιμετωπίζουμε. Η δυνατότητα του κράτους να παρεμβαίνει στην οικονομία και να τηνβοηθά λίγο (στο βαθμο που μπορεί) έχει περιοριστεί λόγω των ελλειμάτων πουαντιμετωπίζει. Δυστυχώς η οικονομική κρίση που βλέπουμε γύρω μας θα διαρκέσει πολλάχρόνια , θα είναι επώδυνη και κανείς δεν μπορεί να την σταματήσει. Ούτε το κράτος,αλλά ούτε και η βουλή μπορεί. Η μόνη επιλογή που έχει αυτή την στιγμή το κράτοςείναι να μειώσει σημαντικά τις μη παραγωγικές δαπάνες έτσι ώστε να μειωθεί τοδημοσιονομικό έλλειμα χωρίς να μειώσει τις αναπτυξιακές δαπάνες. Η ανεργία δεν θα μειωθεί αλλά μάλλον θα αυξηθεί επειδή:(α) Ο ιδιωτικός τομέας έχει σοβαρά προβλήματα (τραπεζικος κλάδος, τομέας ανάπτυξηςγης) και δεν μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.(β) Η κυβέρνηση δεν θα μπορεί να προσλάβει μεγάλο αριθμό νέων υπαλλήλων λόγω τουδημοσιονομικού ελλείματος.(γ) Μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες θα αναγκαστούν να απολύσουν προσωπικό αφού τοκράτος λόγω των ελλειμάτων του δεν θα μπορεί να προβεί σε μεγάλα κατασκευαστικά έργα( οπως γινόταν τα τελευταία 3 χρόνια). Η οικονομία μάλλον θα κινείται με μικρούς θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης αλλά δεν θαείναι αρκετή η ανάπτυξη ώστε να σταματήσει γρήγορα τα προβλήματα τα οποία θα μαςδημιουργήσει η οικονομική κρίση (διόρθωση) που βλέπουμε γύρω μας. Η Πορτογαλίαχρεωκόπησε παρόλο που το 2010 η οικονομία της αναπτύχθηκε κατά 1%. Η κρίση χρέους που αντιμετωπίζουν αυτή την στιγμή κάποιες χώρες της Ευρωζώνης όπως ηΕλλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία κλπ, καθώς επίσης και κάποιεςάλλες χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία, θα είναι σε διάρκεια ημεγαλύτερη οικονομική κρίση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η πολιτική στο μέλλον θα βασίζεται περισσότερο στις οικονομίες και στηναποτελεσματικότητα της διαχείρισης αυτης της οικονομικής κρίσης από κάποιεςκυβερνήσεις/κόμματα/πολιτικούς παρά να βασίζεται σε πολιτικές ιδεολογίες.ΤΟ
ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΑ
Η Κυβέρνηση και η Βουλή (σε αντίθεση με την πραγματική οικονομία όπου δεν μπορούν ναβοηθήσουν σημαντικά) μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του δημοσιονομικού ελλείματοςκαι αυτό πρέπει να πράξουν το συντομότερο δυνατό. Τις τελευταίες μέρες γίνονται συζητήσεις για τα πακέτα μέτρων που εξήγγειλε ηΚυβέρνηση. Έχω να πω τα εξής: ενώ τα πλείστα από τα μέτρα που συζητούνται αυτή τηνστιγμή είναι προς την σωστή κατεύθυνση δεν είναι αρκετά, Αυτά τα μέτρα απλά θασταματήσουν την αύξηση στο έλλειμα ή στην καλύτερη περίπτωση θα το μειώσουν λίγο.Ο ασθενής δεν χρειάζεται ασπιρίνες αλλά πολλαπλές και ταυτόχρονες χειρουργικέςεπεμβάσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις επεμβάσεις πρέπει να στοχεύουν στην μείωσητων κρατικών δαπανών και όχι μόνον στην αύξηση των εισοδημάτων (όταν αναφέρομαι στιςκρατικές δαπάνες δεν αναφέρομαι στο κρατικό μισθολόγιο με τοοποίο ασχολούνται όλοι τις τελευταίες μέρες αλλά τις σπατάλες, την κακοδιαχείρηση,τις αχρείαστες υπερωρίες και γενικώς αχρείαστες μη παραγωγικές δαπάνες, τόσο στακυβερνητικά τμήματα όσο στους οργανισμούς που ελέγχει το κράτος). Η αύξησηεισοδημάτων μέσω αυξημένων φορολογιών θα μειώσει την αγοραστική δύναμη τωνκαταναλωτών με αποτέλεσμα να μειωθεί η κατανάλωση και κατεπέκταση η αύξησηεισοδημάτων για το κράτος να μην είναι η αναμενόμενη. Κινδυνεύμουμε να μπούμε σε μιασπιράλ κατάσταση όπου το ένα μέτρο θα αυξάνει τα εισοδήματα του κράτους από μια πηγήενώ θα τα μειώνει από την άλλη. Χειρουργικές επεμβάσεις πρέπει να γίνουνσε όλα τα κρατικά τμηματα, Υπουργεία, Εθνική Φρουρά και υπηρεσίες που ελέγχει τοκράτος όπως η Α.Η.Κ, οι Κυπριακές Αερογραμμές, το ΡΙΚ κτλ. Πρέπει άμεσα να μειωθούνοι μη παραγωγικές δαπάνες και τα κόστα, έτσι ώστε το κράτος να έχει το μεγαλύτεροδυνατό όφελος ή να έχει τις μικρότερες δυνατό ζημιές από τις υπηρεσίες ήοργανισμούς που ελέγχει. Ένα παράδειγμα να δώσω με την Α.Η.Κ. Τις τελευταίες μέρεςγίνεται μια συζήτηση εάν θα πρέπει να αυξηθεί ή όχι η τιμή του ρέυματος και ποιός θαπληρώσει την αύξηση. Κανένας όμως δεν μίλησε για μείωση των λειτουργικών κόστων τηςΑ.Η.Κ, τα οποία από το 2000 εώς το 2009 σχεδόν τριπλασιάστηκαν!!!(βλέπε σελίδα 75της ετήσιας έκθεσης της Α.Η.Κ του 2009) αλλά μόνο για αυξήσεις τιμών. Δεν έχεισημασία πόση θα είναι η άυξηση ή ποιος θα την πληρώσει (οι καταναλωτές ή το κράτος ήκαι όλοι μαζί) την αύξηση. Η ουσία είναι η εξής: εάν υπάρξει αύξηση στην τιμολόγησητου ρεύματος θα μειωθεί η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών (αφού θα πληρώνουνπερισσότερα προς την Α.Η.Κ και θα έχουν λιγότερα μετρητά στα χέρια τους). Θα αυξηθούντα κόστα παραγωγής των επιχειρήσεων, οι οποίες θα προσπαθήσουν να μεταφέρουν τοκόστος αυτό στους καταναλωτές (πληθωρισμός). Ένα μεγάλο μέρος του κόστους αυτού πουοι επιχειρήσεις δεν θα μπορέσουν να μεταφέρουν στους καταναλωτές θαμειώσει τα κέρδη τους άρα θα πληρώσουν λιγότερο εταιρικό φόρο προς την Κυβέρνηση.Αυτό είναι ένα παράδειγμα σπιράλ στο οποίο αναφέρομαι πιο πάνω. Μια αύξηση ενόςεισοδήματος (αύξηση στην τιμή του ρεύματος) είναι δυνατόν να οδηγήσει σε μείωση τουεταιρικού φόρου. Ακόμα και εάν αποφασιστεί να πληρώσει το κράτος το κόστοςαύξησης στην τιμή του ρεύματος όπως κάποιοι εισηγούνται, αυτό και πάλι είναι λάθοςδιότι μια τέτοια ενέργεια θα αυξήσει το κρατικό έλλειμα το οποίο είναι το βασικό μαςπρόβλημα αυτή την στιγμή. Επίσης το κράτος ποιος είναι; Το κράτος είναι οι πολίτεςαυτού του τόπου. Εάν το κράτος μας, έχει μεγάλα ελλείματα και μεγάλοδανεισμό ποιος θα τα πληρώσει; Δεν είναι οι πολίτες-καταναλωτές που θα πληρώσουν αυτατα ελλείματα στο μέλλον; ʼρα δεν έχει σημασία ποιός θα πληρώσει σήμερα την αύξηση στορεύμα αλλά εάν όντως αυτή πρέπει να είναι η μοναδική στρατηγική της Α.Η.Κ. Συζητούμε εάν θα πρέπει να δώσουμε στον ασθενή που πεθαίνει διαλυόμενη ή ενέσιμηασπιρίνη. Οι αγορές, μας θεωρούν χρεωκοπημένους (δεν τους βρίσκω άδικο) γι αυτό καιοι αποδόσεις των ομολόγων μας είναι πέραν του 10%. Οι αγορές ποτέ δεν κάνουν λάθος.Βραχυπρόθεσμα οι αγορές μπορεί να κάνουν λάθος όμως μακρυπρόθεσμα είναιπάντα σωστές. Συνοψίζοντας όσα έχω αναφέρει πιο πάνω όσον αφορά το δημοσιονομικό έλλειμα, τα μέτρατα οποία συζητούμε αυτές τις μέρες δεν θα είναι επαρκή για να εξαλείψουν τοδημοσιονομικό μας έλλειμα λόγω των πιο κάτω παραγόντων:(α) Η πραγματική οικονομία και η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών θα αδυνατίσουνσημαντικά το 2012 λόγω όσων αναφέρω πιο πάνω (αυξημένες φορολογίες, αυξημένα κόσταρεύματος, ψηλά επιτόκια κλπ) άρα τα εισοδήματα του κράτους από άμεσες και έμεσεςφορολογίες δεν θα είναι οι αναμενόμενες (όπως έγινε το πρώτο εξάμηνο του 2011 σεσύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2010).(β) Το 2012 το κράτος θα έχει αυξημένο κόστος χρηματοδότησης του δημοσίου χρέους.(γ) Τα μέτρα δεν στοχεύουν στην δραστική μείωση των μη παραγωγικών δαπανών και ούτεστοχεύουν στην μείωση των λειτουργικών εξόδων των οργανισμών που ελέγχει το κράτοςώστε οι οργανισμοί αυτοί να έχουν περισσότερα κέρδη ή να μειωθούν οι ζημιές τους στοελάχιστο. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω επίσης ότι όταν ένας οργανισμός ο οποίοςελέγχεται από το κράτος είναι ζημιογόνος, υπάρχει ο κίνδυνος να χρεωκοπήσει και ναχαθούν θέσεις εργασίας. Όταν χάνονται θέσεις εργασίας είναι ότι χειρότερο μπορεί νασυμβεί σε μία αδύνατη οικονομία. Η ανεργία μειώνει την κατανάλωση/αγορέςσε μια οικονομία ενώ δημιουργούνται μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Είναι άδικο ναχάνουν την εργασία τους απλοί εργάτες επειδή οι διευθυντές ή τα διοικητικά συμβούλια(οργανισμών που ελέγχονται από το κράτος) είναι ανίκανοι να διαχειριστούν έναοργανισμό ή προβαίνουν σε κακοδιαχείριση.
Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Η δυνατότητα του κράτους στους επόμενους μήνες να πληρώνει τις υποχρεώσεις του είναιένα πολύ σοβαρό θέμα το οποίο πρέπει να επιλυθεί σύντομα. Θα αντιμετωπίσουμε σοβαρόπρόβλημα ρευστότητας το πρώτο εξάμηνο του 2012 αφού ακόμα και εάν καταφέρουμε ναμειώσουμε το δημοσιονομικό έλλειμα στο 4% (700 εκατομμύρια ευρώ) του ΑΕ�μας ο οποίος είναι ο στόχος μας, ποιος θα μας δανείσει αυτά τα 700 εκατομμύρια ευρώσυν τα 1,5 δις αξίας ομόλογα που λήγουν το 2012 και πρέπει να αποπληρωθούν; Οιαποδόσεις των κυπριακών ομολόγων βρίσκονται πάνω από το 10%. Ένας ξένος θεσμικόςεπενδυτής μπορεί εάν το επιθυμεί να αγοράσει κυπριακά κρατικά χρεόγραφα από τοχρηματιστήριο όπου οι αποδόσεις του θα είναι ψηλότερες άρα δεν θα αγοράζει από νέεςεκδόσεις κρατικού χρέους. Αυτό γίνεται τους τελευταίους μήνες. Οι τελευταίες εκδόσειςκρατικού χρέους έγιναν από το εσωτερικό. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί αφού οιντοπιοι θεσμικοί επενδυτές μπορούν να αγοράσουν και αυτοί κρατικάομόλογα με ψηλότερες αποδόσεις απο τα χρηματιστήρια και όχι από νέες εκδόσεις. Οιτράπεζες, οι μεγαλύτεροι θεσμικοί επενδυτές έχουν τα δικά τους σοβαρά προβλήματαρευστοτητάς και η δυνατότητα τους να αγοράζουν συνεχώς χρέη της ΚυπριακήςΔημοκρατίας, έχει περιοριστεί. Επίσης δεν νομιζω ότι οι τράπεζες θα κάνουν τοίδιο λάθος με το κυπριακό χρέος όπως κάνανε με το ελληνικό χρέος όπου τοποθέτησαντεράστια κεφάλαια σε σχέση με το κεφάλαιο τους. Η κυβέρνηση πρέπει να διαμορφώσειστρατηγική εξασφάλισης ρευστότητας για τα επόμενα χρόνια από τώρα έτσι ώστε να είναισε θέση να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις της. Πρέπει επίσης οι πηγέςχρηματοδότησης να είναι χαμηλού κόστους π.χ 4%. Δεν θα μπορούμε να συντηρήσουμε τονδανεισμό μας εάν το κόστος του είναι πέραν του 6%-7%.Παράδειγμα: Το 2012 το κράτος χρειάζεται 2 δις ρευστότητα (500 εκατομμύρια έλλειμακαι 1,5 δις δανεισμός που λήγει). Μέχρι σήμερα το κόστος χρηματοδότησης ήταν 4%(δανεισμός που λήγει). Γίνεται νέος δανεισμός με επιτόκο 7%. Η αύξηση στο κόστοςδανεισμού για τις ανάγκες του 2012 είναι (2 δις Χ 3% =) €60.000.000. Αυτή η αύξησηστο κόστος είναι μόνονγια 2 δις δανεισμό ενώ ο συνολικός δανεισμός του κράτους είναι γυρω στα 12 δις.Καθώς περνούν τα χρόνια και καθώς πρέπει να αποπληρώνεται δανεισμός με χαμηλό κόστος,τα κόστα χρηματοδότησης του δανεισμού μας θα αυξάνεται σημαντικά. Το κόστος δανεισμούμας για το πρώτο εξάμηνο του 2011 είναι σημαντικά αυξημένο σε σύγκρισημε το πρώτο εξάμηνο του 2010. Αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που το έλλειμα μαςγια το πρώτο εξάμηνο του 2011 ήταν μεγαλύτερο από τις προβλέψεις που είχε κάνειαρχικά το Υπουργείο Οικονομικών.Δεν υπάρχει χρόνος, πρέπει να εξασφαλίσουμε «φθηνή», ρευστότητα άμεσα. Η Ευρωπαικήνομισματική ένωση (το ευρώ) της οποίας είμαστε μέλος θα αντιμετωπίσει τεράστιαπροβλήματα τα επόμενα χρόνια και πιθανόν να αλλάξει μορφή, διότι μεγάλες χώρες όπως ηΙταλία και η Ισπανία, είναι πιθανόν να μην μπορέσουν να εξυπηρετήσουντο δημόσιο χρέος τους. Πρέπει άμεσα να κάνουμε ένα 5αετές (τουλάχιστον) οικονομικό πλάνο το οποίο ναεξασφαλίζει στο κράτος επαρκή ρευστότητα και το οποίο θα εξαλείψει το δημοσιονομικόέλλειμα το συντομότερο δυνατό. Το πλάνο αυτό πρέπει να προσαρμοστεί στην οικονομικήκρίση που βλέπουμε γύρω μας (τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό) καινα μην περιμένουμε ότι η κρίση θα μας προσπεράσει. Εάν δεν ενεργήσουμε σύντομα, ηκρίση αυτή δεν θα μας συγχωρέσει αλλά θα μας τιμωρίσει και εμάς, όπως τιμωρά αυτή τηνστιγμή την Ελλάδα, την Ιρλανδία και τις άλλες χώρες που χρεωκοπήσανε. Η περίπτωση τηςΚύπρου είναι πολύ πιο σοβαρή από τις πιο πάνω χώρες που ανάφερα αφούεμείς έχουμε και το κυπριακό πρόβλημα. Αυτή την στιγμή γίνονται διαπραγματεύσεις για λύση του Κυπριακού προβλήματος ενώ τηνίδια στιγμή τα οικονομικά του κράτους χειροτερεύουν. Χάνουμε ένα δυνατό χαρτί στοτραπέζι των διαπραγματεύσεων το οποίο ήταν η δυνατή οικονομία και η ευρωστία τηςΚυπριακής Δημοκρατίας. Μια οικονομικά αδύνατη κυβέρνηση πως θαμπορεί να διαχειριστεί με επιτυχία την οικονομική πτυχή μιας ενδεχόμενης λύσης στοΚυπριακό πρόβλημα;Ο κ. Σάββας Τταντής είναι εγκεκριμένος ελεγκτής και σύμβουλος επενδύσεωνtantiss@cytanet.com.cyLeave a ReplyName
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου